Voor De Ommekeer

In dit gesprek bespreken filosoof en denker des vaderlands René ten Bos en Ad Verbrugge het nieuwste boek Het Volk in de Grot. 

Er heersen grote en schadelijke misvattingen over wat economische markten precies zijn. Dat blijkt uit het internationaal geloofde boek van Van Bavel The Invisible Hand. Hierin duidt hij de historische ontwikkelingen van markten en stuit hij op een aantal fundamentele blinde vlekken van ons huidig economische denken.

In our times, digital technology is ubiquitous and immediately at our disposal. Yet, while we feel empowered by these technologies, we experience displacement and unease at the same time. According to assistant professor of applied philosophy Nolen Gertz (UT) this has something to do with the way that modern digital technologies mediate our relation to the world. Sometimes even in ways that go unnoticed. And that can be dangerous.

Noord-Korea is een land dat sterk tot de verbeelding spreekt. Het gesloten karakter, de absurde propaganda en de onzekerheid over de aanwezigheid van kernwapens zorgt voor veel speculaties en soms karikaturale beeldvorming. Volgens hoogleraar Koreastudies Remco Breuker is het juist deze beeldvorming die een goed begrip van de situatie in Noord-Korea in de weg staat. In zijn boek De B.V. Noord-Korea zet hij uit een hoe het land volgens hem werkelijk in elkaar zit en hoe we het beter kunnen begrijpen.

Kees de Kort, economiecommentator bij BNR, in gesprek met Paul van Liempt over de wereldeconomie en het beleid van Trump.

Sinds 1996 wordt het onderwijs in Nederland gefinancierd volgens de Lumpsum-methode. Dit systeem is niet onomstreden. Er zouden perverse prikkels zijn die er voor zorgen dat het geld niet wordt gebruikt waar het primair voor bedoeld is. Recent onderzoek van Hans Duijvestijn, oud-bestuurslid van Beter Onderwijs Nederland, legt nog een systeemfout bloot: Schoolbesturen potten te veel geld op.

Ad Verbrugge in gesprek met Sjoerd Bakker, onderzoeker bij FreedomLab en schrijver, over zijn boek From Luxury to Necessity en de nieuwe technologische revolutie.

Het is algemeen bekend dat in de jaren ‘80 grote economische veranderingen zijn doorgevoerd die hebben geleid tot de globalisering van markten. Lokale wetgeving met betrekking tot geld en bezit werden vervangen door een beleid van deregulatie wat ruimbaan moest geven aan internationale kapitaalstromen, wat op zijn beurt weer goed zou zijn voor de werkgelegenheid. Tot zover de optimistische theorie. Immers, dik veertig jaar later kunnen we weliswaar constateren dat het kapitaal in een geglobaliseerde economie floreert, maar er tegelijker een grote tweedeling is ontstaan tussen de mensen die hiervan profiteren en zij die dat niet kunnen. Hoe heeft deze kloof kunnen ontstaan?

Het medialandschap in Nederland oogt gevarieerd. Achter het grote aanbod van televisiestations en radiozenders woedt echter een grote strijd om dominantie. John de Mol lijkt deze wel eens te kunnen gaan winnen.

Er wordt veel gesproken over toenemend populisme. Zo ook in Nederland. Nadat Fortuyn problemen benoemde kwam eerst Wilders die de nalatenschap van zijn ideeën voortzette  en er een schepje bovenop deed. Nu met Baudet erbij - die steeds meer in de peilingen stijgt - lijkt het rechts populisme volgens sommigen in Nederland groter dan ooit. Of toch niet? Volgens Gerard Drosterij, politiek filosoof, moeten we anders over populisme denken. “Ik denk dat populisme tegenwoordig door alle partijen heengaat. Populisme is naar mijn idee een politicus die ideeën in korte soundbites weergeeft en het volk naar de mond probeert te praten. Ook iemand als Jesse Klaver of Sybrand Buma gedraagt zich als populist.”

Het idee dat werk een belangrijke vorm van zingeving, socialisatie en disciplinering omhelst is voor iedereen vanzelfsprekend. Door ons dagelijkse werk krijgt een mensenleven gestalte, treden we in contact met anderen en kunnen we dingen bereiken die alleen onmogelijk zijn. Ondanks dat we niet anders gewend zijn staat de centrale rol die werk in ons leven speelt toch op de helling. Door technologisering en robotisering worden sluipenderwijs steeds meer banen overbodig en kunnen steeds meer taken uitgevoerd worden door robots. Wat zijn de gevolgen van deze ontwikkeling?

Computational thinking, informatievaardigheden, mediawijsheid… zomaar een greep uit de zogenaamde 21e-eeuwse vaardigheden die centraal zouden moeten staan in het onderwijscurriculum om kinderen goed voor te bereiden op een plek in een gedigitaliseerde maatschappij. Technologisering verandert niet alleen de aard van de maatschappij, zo luidt het volgens voorstanders van deze vaardigheden, maar ook het tempo waarin ontwikkelingen elkaar opvolgen. Kennis zou snel verouderen en aanpassingsvermogen is vereist om in te kunnen spelen op een dynamische omgeving. Een redelijk en logische verhaal, zo lijkt het. Maar er zijn ook critici. En zij roeren zich steeds actiever in het publieke debat.

De financiële crisis ligt inmiddels al weer tien jaar achter ons. Maar er zijn nog steeds zorgen, volgens Arnoud Boot, hoogleraar ondernemingsfinanciering en financiële markten. Niet alleen zit het financieel stelsel nog vol met schulden, ook is het door de wijze van vervlechting is het nog steeds vatbaar voor risico’s van binnenuit. In dit gesprek met Ad Verbrugge kijkt hij terug op de afgelopen tien jaar en blikt hij vooruit op de uitdagingen die nog voor ons liggen.

De moderne maatschappij heeft moeite om hedendaagse fenomenen en ziekteverschijnselen zoals burn-out, depressie en angst- en paniekstoornissen te begrijpen. Alhoewel er erg veel middelen zijn die de symptomen bestrijden – denk aan antidepressiva – blijkt het erg moeilijk om tot de oorzaak van het probleem door te dringen. Volgens Paul Verhaeghe komt dit doordat de mens zich opnieuw tot zichzelf moet leren verhouden. Hij schreef er een boek over, waarin opvallend genoeg wordt teruggegrepen op oude bronnen om die nieuwe zelfverhouding te begrijpen. Samen met Ad Verbrugge verkent hij in dit gesprek de thematiek van zijn werk.

In 2012 gaf Jaap Versfelt zijn goed betaalde baan bij McKinsey voorgoed op om zich als initiatiefnemer van stichting leerKRACHT volledig te storten op de verbetering van het Nederlandse onderwijssysteem. Wat heeft hem hiertoe gezet? Wat is het verhaal achter deze stichting? Hoe valt het succes te verklaren? Paul van Liempt gaat hierover met hem in gesprek.

Cybercriminaliteit is al zo oud als het internet zelf. De kans is groot dat je ooit wel eens op een frauduleuze URL hebben geklikt of een e-mailbijlage hebben geopend die een virus bleek te bevatten. Om dit tegen te gaan zetten overheid en bedrijven sinds jaar en dag in op voorlichting en preventieve maatregelen. Desondanks is cybercriminaliteit springlevend - denk maar aan een recente fenomenen als tikkiefraude of webwinkeloplichting. Hoe veilig zijn we eigenlijk op het internet? En hoe kunnen we ons beter beveiligen tegen cybercriminaliteit en hacks?

Onlangs sprak Ype de Boer op Brainwash festival, een jaarlijks filosofisch festival in de binnenstad van Amsterdam. Volgens sommigen voorzien festivals als Brainwash in een vraag naar zingeving als reactie op een steeds breder gedeelde ervaring van vervreemding in het leven van de moderne mens. In dit gesprek met Voor de Ommekeer legt Ype de Boer mede aan de hand van het werk van filosoof Giorgio Agamben uit hoe we deze ervaring kunnen begrijpen, welke reacties hierop mogelijk zijn en wat de consequenties kunnen zijn.

In 2016 begon Ronald Kouvelt met zijn compagnon Stucomm: een whitelabel-applicatie waarmee onderwijsinstellingen veel effectiever met studenten kunnen communiceren. Hij begon - zoals de start-up mythologie dat dicteert - op de spreekwoordelijke zolderkamer, maar is inmiddels gevestigd aan een grachtenpand waar hij leiding geeft aan ongeveer 60 medewerkers. Hoe is het zover gekomen en wat zijn de plannen voor de toekomst? Paul van Liempt gaat met hem het gesprek aan.

Zo rond de tijd van de Maagdenhuisbezetting kwam een kleine groep studenten en docenten in een kraakpand in de Amsterdamse Spuistraat bij elkaar omdat ze iets miste binnen het onderwijsaanbod en daar de zere vinger op wilde leggen. Onderwijs, zo ontdekten ze, moet meer zijn dan alleen kennisoverdracht; het dient ook een vormend karakter te hebben. Samen besloten ze zelf initiatief te nemen en dit onderwijs aan te gaan bieden. Bijna vijf jaar later floreert de Bildungacademie nog steeds en is ze onlangs zelfs door de VU gevraagd om een bachelor-breed programma mede vorm te geven, waarbij persoonlijke vorming van de student en het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid centraal staat. In dit gesprek met David van Overbeek vertelt Dylan Vianen hoe dit tot stand is gekomen en wat er allemaal in het verschiet ligt.

Volgens velen is er niet wezenlijk veel veranderd aan ons economisch systeem sinds de financiële crisis tien jaar geleden uitbrak. Niet alleen zijn er biljoenen euro’s bijgedrukt om slechte leningen van banken op te kunnen kopen, ook het wetenschappelijk economisch verklaringsmodel is niet gekanteld. Over dit achterliggende raamwerk schreef Arjo Klamer een boek. In dit gesprek met Ad Verbrugge bespreekt hij hoe de economische discipline nog steeds te vele leunt op een verouderd en eenzijdige benadering van de mens, wat de gevolgen daarvan zijn geweest en hoe het beter kan.